حافظه­ معنایی چیست؟

حافظه­ معنایی به آن قسمت از حافظه گفته می­‌شود که اطلاعات واقعی را برای انسان ذخیره و ثبت می‌کند. در حافظه­ معنایی، شما معنای جملات و عبارات را به خاطر می­سپارید. در حافظه­ معنایی بر ساختار جملات و نحوه­ نگارش آن­‌ها متمرکز نمی­‌شوید و به ذخیره کردن مفهوم جملات تمرکز دارید. این مسئله یاعث می‌­شود تا درک بهتری از کارهای روزمره­ خود و درک جهانی که در آن زندگی می­‌کنید داشته باشید.

حافظه­ معنایی که خود زیرمجموعه­ حافظه اظهاری است، به حوزه­ حافظه­ بلند مدت تعلق دارد. داده‌­­هایی که در حافظه­ طولانی مدت ذخیره می‌شوند، در مدت زمان طولانی­‌تری در حافظه شما پایدار می­‌مانند. به طور معمول حافظه­ معنایی می­تواند مبتنی بر تجربیات شما باشد. این داده های ثبت شده برای یادآوری نیاز به رمزگذاری و صرف زمان بسیار زیادی ندارند. روند یادآوری خاطرات بسیار سریع­تر از آن چه فکر می‌­کنید برای مغز شما اتفاق می­فتد.

در حافظه­ معنایی انتزاع تجربه ­ها وجود دارد. به این شکل که مغز برای به خاطر سپردن وقایع و خاطرات، جزئیات را از یاد می­‌برد و به ثبت کلیات موضوع می­پردازد. به صورت کلی حافظه­ معنایی، دانش ­های عمومی از وقایع و اتفاقات موجود در زندگی روزمره­ شماست.

بیشتر بخوانید: پیشگیری از آلزایمر در سالمندی

عوارض ضعیف شدن حافظه معنایی

با افزایش سن در روند کار حافظه­ و خصوصا حافظه­ معنایی دچار اختلال می‌­شود. این اتفاقات ممکن است در ابتدا فقط انجام روزمره­ فرد را تحت تاثیر قرار دهد و قابل کنترل باشد. اما پس از مدتی این تاثیرات گسترش می­‌یابند و جنبه­‌های دیگری از زندگی فرد را نیز فرا می­‌گیرند.

این گسترش فراموشی­­ها می­‌تواند منجر به بیماری­ های عصبی و مغزی در فرد شود. بیماری ­هایی مثل آلزایمر ناشی از ضعف در حافظه هستند. در بیماری آلزایمر ابتدا فراموشی در کارهای روزمره و اتفاقات کوچک پدیدار می­‌شود. اما با مرور زمان این مسئله گسترش می­‌یابد و فرد اختلالات زیادی را در حافظه­ بلند مدت خود احساس می­‌کند. این بیماری پیشرفت سریعی دارد. ممکن است با بیماران مبتلا به آلزایمر مواجه شده باشید که هیچ کدام از اطرافیان خود را به یاد نمی­‌آورند و به طور کلی حافظه­ خود را از دست داده‌­­اند.

نتایج تضعیف حافظه معنایی در سالمندان

یکی از مشکلات روحی و روانی که برای سالمندان به وجود می­‌آید، ناشی از عدم اعتماد به نفس به خاطر مشکلات به وجود آمده در دوران پیری است. معمولا سالمندان به خاطر تحلیل وضعیت جسمانی خود احساس ضعف می­‌کنند و از این بابت نیز اعتماد به نفس خود را از دست می‌­دهند و حتی ممکن است دچار انزوا شوند و احساس تنهایی داشته باشند.

بسیار اهمیت دارد تا رفتار مناسبی در این دوران با سالمندان خود داشته باشید. این افراد نیاز به توجه زیادی دارند تا بتوانند با توجه به مشکلات جسمی و روحی خود روند درست زندگی را ادامه دهند. ممکن است این افراد چیزهای کوچک و بزرگ زیادی را از یاد ببرند. در این وضعیت بهتر است تا با صبر و حوصله با آن­‌ها برخورد کنید. سعی کنید با یادآوری وقایع مهم به افراد مسن از فراموش کردنشان بپرهیزید. روزانه زمان مشخصی را به سالمندان خود اختصاص دهید تا بتوانند برای تقویت حافظه­ معنایی خود تمرین داشته باشند.

برای تقویت حافظه سالمندان مغز آن‌ها را به چالش بکشید

تا زمانی که به بزرگسالی می‌رسید، مغز شما میلیون‌ها مسیر عصبی ایجاد کرده است که شما با کمک آنان اطلاعات را سریع پردازش می‌کنید و به یاد می آورید؛ با کمک آن مشکلاتی را قبلا می‌توانستید حل کنید را با حداقل تلاش ذهنی حل می‌کنید.

اما اگر در دوره سالمندی همیشه به همین راه حل‌ها و این مسیر ها اکتفا کنید، تحریک لازم برای ادامه رشد و پیشرفت را از مغز خود می‌گیرید و برای سازگاری با مشکلات جدید به مشکل برمی‌خورید.

حافظه مانند قدرت عضلانی شما را ملزم به استفاده از آن یا از دست دادن آن می‌کند. هرچه بیشتر مغز خود را تمرین دهید، از توانایی بیشتر در پردازش اطلاعات و سازگاری در مراحله بعدی زندگی‌تان برخوردار می‌شوید. بهترین تمرین برای سالخوردگان این است که روال قبلی حل مسئله شما را بشکند و شما را برای استفاده از راه‌حل‌های جدید مجبور سازد.

تمرین‌های مغزی شما باید چهار ویژگی داشته باشد:

• به شما چیزهای جدید یاد بدهد، اگر فعالیتی باشد که به خوبی قبلا از عهده آن برمی‌آیید نشان دهنده این است که راه را اشتباه رفته‌اید چون این فعالیت‌ها باید برای شما ناآشنا و خارج از حرفه شما باشد تا با یادگیری مسائل جدید مهارت‌های جدیدی را خلاقانه به کار گیرید.
• تمرین‌ها باید چالش برانگیز باشد، بهترین فعالیت برای تقویت حافظه و مغز شما این است که در آن سعی کنید توجه کامل مغز را جلب کنید. به طور مثال با یادگیری نواختن یک ساز، مدام به دنبال یه قطعه موزیک جدید باشید.
• از تمریناتی استفاده کنید که می‌توانید مهارت آن را ادامه دهید، به دنبال فعالیت‌هایی باشید که از سطحی آسان شروع شده و بعد به سطح‌های سخت‌تر و پیچیده‌تر برسد. با این کار به سطح دشواری خواهید رسید که برای شما چالش برانگیزتر است.
• این تمرین‌ها باید مورد علاقه شما باشد، هر چه به کاری که انجام می‌دهید علاقه‌مندتر باشید آن را بیشتر ادامه می‌دهید و بیشتر از مزایای آن بهره می‌گیرید. پس تمرینی انتخاب کنید که علاوه بر چالش برانگیز بودن باعث رضایتمندی و لذت بخش بودن برای شما شود.

تمرینات فیزیکی و بدنی را فراموش نکنید

اگر چه ورزش ذهنی برای سلامت مغز سالمندان مهم است ولی این بدین معنا نیست که نیازی به عرق ریختن ندارید. تمرین بدنی و ورزش می‌تواند به تیز هوشی و بهبود حافظه سالمندان کمک بسیاری بکند. ورزش و فعالیت‌های بدنی باعث افزایش اکسیژن در مغز می‌شود و خطر ابتلا به اختلالاتی مانند از دست دادن حافظه (فراموشی)، دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد.

ورزش باعث تقویت ترشح هورمون‌های مغزی می‌شود که مهم‌ترین اثر آن کاهش هورمون‌های استرس است؛ همچنین فعالیت‌های بدنی باعث رشد و تحریک رشته‌های عصبی جدید در مغز می‌شود که در استفاده از حل مسئله سالمندان بسیار موثر است.

ورزش های موثر تقویت کننده مغز کدامند؟

• ورزش هوازی برای مغز بسیار مناسب است، بنابراین فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که گردش خون شما را افزایش دهند. به طور کلی، هر چیزی که برای قلب شما مفید باشد برای مغز شما عالی است.
• فعالیت‌های بدنی که نیاز به هماهنگی چشم و مهارت‌های حرکتی پیچیده دارند برای ساخت مغز بسیار مفید هستند.
• حتی یک پیاده‌روی کوتاه یا چند حرکت سبک ورزش می‌تواند برای راه‌اندازی مجدد مغز شما کافی باشد.

بیشتر بخوانید: کتاب مناسب سالمندان

تاثیر خواب در تقویت حافظه افراد سالخورده

میزان خواب مناسب برای عملکرد بهتر حافظه سالمندان بسیار موثر است. هر انسان بزرگسال نیاز به ۵/۷ تا ۹ ساعت خواب دارد که متاسفانه درصد بالایی از سالمندان از کمبود خواب رنج می‌برند. خواب مناسب باعث بهبود در حافظه، خلاقیت، توانایی‌های حل مسئله و مهارت‌های تفکر می‌شود.

اما خواب برای یادگیری و تقویت حافظه در سالمندان موضوعی اساسی‌تر و مهم‌تر است، تحقیقات پژوهشگران گویای آن است که خواب برای تثبیت حافظه بسیار ضروری است چون بخش مهمی از تقویت حافظه و ثبت آن در عمیق‌ترین مراحل اتفاق می‌افتد.

سه پیشنهاد مناسب برای خواب بهتر افراد مسن

• یک برنامه خواب منظم داشته باشید؛ طبق برنامه سعی کنید به خواب بروید و طبق برنامه از خواب بیدار شوید، سعی کنید این روال را در روز‌های آخر هفته و ایام تعطیل حفظ کنید.
• حداقل یک ساعت قبل از خواب از تمام وسایل تکنولوژی فاصله بگیرید؛ نور پخش شده توسط تلویزیون، تبلت، تلفن و رایانه باعث بیدار ماندن شما و در نتیجه سرکوب شدن هورمون‌هایی مانند ملاتونین می‌شوند که وظیفه به خواب رفتن شما را دارند.
• سعی کنید مصرف کافئین را ترک کنید؛ تاثیر کافئین بر روی افراد متفاوت است، برخی افراد بسیار حساس هستند و نوشیدن یک فنجان قهوه در صبح هم ممکن است خواب شبانه آنان را مختل کند، پس بهتر است میزان مصرف کافئین خود را کاهش داده  یا آن را کاملا قطع کنید.

برای دوستان خود وقت بگذارید

وقت گذاشتن با دوستان هر سرگرمی را دلچسب‌تر و با لذت‌تر می‌کند. مطالعات نشان داده که زندگی پر از دوستان و با سرگرمی با فواید شناختی همراه است؛ همچنین روابط سالم با دیگران و اطرافیان باعث تقویت مغز می‌شود. انسان ذاتا اجتماعی است و روابط سالم با دیگران باعث تحریک مغز شما می‌شود در حقیقت تعامل با دیگران ممکن است بهترین نوع تمرین برای مغز شما را فراهم کند.

در مطالعه اخیر دانشکده بهداشت عمومی هاروارد، محققان دریافتند سالمندانی که فعالترین زندگی اجتماعی را دارند کمترین کاهش حافظه را تجربه می‌کنند.

برای افزایش معاشرات با افراد دیگر می‌توانید به باشکاه بروید، در کتابخانه‌ها عضو شوید و دوستانتان را ملاقات کنید. حتی برخی از مشاوران وجود یک حیوان خانگی را برای تقویت حافظه سالمندان پیشنهاد می‌کنند.

بیشتر بخوانید: بازی فکری برای سالمندان

استرس مانند یک پاک کن اطلاعات مغز شما را پاک می‌کند

استرس یکی از بدترین دشمنان مغز است. با گذشت زمان، استرس مزمن سلول‌های مغزی را از بین می‌برد و به ناحیه از مغز (هیپوکامپ) که وظیفه شکل‌گیری خاطرات جدید و بازیابی چیزهای قدیمی را دارد، آسیب می‌رساند. مطالعات همچنین استرس را به کاهش حافظه سالمندان مرتبط کرده است.

برای مدیریت استرس کافی است چند تکنیک زیر را به کار ببرید:

• از خود انتظار واقع‌بینانه داشته باشید.
• توانایی “نه” گفتن داشته باشید.
• در طول روز کمی استراحت کنید.
• بدون تعارف از کسی و چیزی احساس خود را بروز دهید.
• در برنامه‌های کاری‌تان اوقات فراغت را در نظر بگیرید.
• به جای تمرکز برای چند کار، بر روی یک کار تمرکز کنید.

خبر خوب برای شما عزیزان اینکه مجموعه زیمد اقدام به برگزاری کلاسهای آنلاین تقویت ذهن نموده است و پیشنهاد ما به شما عزیزان این هست که همین الان برای دریافت شرایط حضور در کلاس از طریق فرم زیر اقدام کنید.

رژیم غذایی برای تقویت حافظه سالمندان

دقیقا همانطور که بدن به سوخت نیاز دارد، مغز نیز همینطور است. همانطور که می‌دانید رژیم غذایی مبتنی بر میوه، سبزیجات، غلات کامل، چربی‌های سالم (روغن زیتون، آجیل، ماهی) و پروتئین سلامتی زیادی را همراه خواهد داشت؛ اما گفتنی است که این رژیم غذایی می‌تواند باعث بهبود فراموشی در سالمندان شود. نکات تغذیه‌ای زیر به تقویت مغز شما و کاهش خطر زوال عقل کمک می‌کند:

• امگا۳ مصرف کنید؛ تحقیقات نشان می‌دهد که اسیدهای چرب امگا ۳ برای سلامت مغز مفید هستند. ماهی منبع بسیار غنی امگا ۳ است، به خصوص ماهی سالمون، ماهی تن، حلیم، قزل آلا، ماهی خال خالی، ساردین و شاه ماهی.
• اگر طرفدار غذاهای دریایی نیستید، منابع غیر ماهی امگا ۳ مانند جلبک دریایی، گردو، تخم کتان، روغن بذر کتان، کدو حلوایی، اسفناج، کلم بروکلی، دانه کدو تنبل و سویا را جایگزین کنید.
• کالری و چربی را محدود کنید. تحقیقات نشان می‌دهد رژیم‌های غذایی حاوی چربی (گوشت قرمز ، شیر پرچرب، کره، پنیر، خامه و بستنی) خطر ابتلا به زوال عقل و فراموشی را در افراد مسن افزایش می دهند.
• میوه و سبزیجات بیشتری بخورید. این محصولات دارای آنتی اکسیدان‌های بسیاری است که سلول‌های مغزی شما را از آسیب محافظت می‌کند. میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ منابع “فوق‌العاده ” از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.
• چای سبز بنوشید. چای سبز حاوی پلی‌فنول‌ها و آنتی اکسیدان‌های قدرتمندی است که باعث محافظت از آسیب به سلول‌های مغزی می‌شود. از مزایای دیگر مصرف منظم چای سبز این است که باعث تقویت حافظه و هوشیاری ذهنی و کند شدن پیری مغز شود.

بیشتر بخوانید: دمانس عروقی

مواد خوراکی مناسب برای تقویت­ حافظه

ادویه ­هایی مانند زنجبیل و زردچوبه می­توانند تاثیر بسزایی در روند تقویت حافظه داشته باشند. این مواد در بسیاری از غذاها قابل ­استفاده هستند. همچنین زنجبیل می­تواند علاوه بر تقویت حافظه برای جلوگیری از ابتلا به آلزایمر بسیار مفید باشد و روند این بیماری را کندتر کند.

در برنامه­ غذایی خود کلم بروکلی را از یاد نبرید. این ماده­ غذایی که به گروه سبزیجات تعلق دارد، می­تواند علاوه بر دارا بودن تاثیرات مثبت، حافظه­ شما را نیز تقویت کند. گردو حاوی مقادیر زیادی ویتامین E و آنتی­ اکسیدان است و در تقویت حافظه سالمندان و پیشگیری از ابتلا به آلزایمر می­تواند بسیار مفید عمل کند.

یکی دیگر از مواد غذایی موثر در تقویت حافظه، شکلات است. شکلات­ سرشار از آنتی­ اکسیدان است. اما این بدان معنی نیست که تمامی شکلات ها این خاصیت را دارا هستند. به طور کلی هر چه شکلات تلخ­ تر و تیره ­تر باشد می­تواند خاصیت بیشتری داشته باشد. شکلات­ هایی که شیرینی زیادی دارند، تاثیر کمتری بر تقویت حافظه­ شما دارند و علاوه بر آن، می­توانند تاثیرات نامناسبی نیز در سلامتی شما داشته باشند.

تاثیرات شکلات بر سلامت مغز

در کاکائو مواد مفید با ارزش غذایی زیادی وجود دارد. از این موارد می­توان به پلی­فنول که عمدتا فلاونول و پروانتوسیانیدین هستند، اشاره کرد. این مواد به همراه تئوبرومین­ ها می­توانند اثرات درمانی گسترده­ ای در بدن شما داشته باشند که در ادامه به آن­‌ها می­پردازیم.

شکلات با فلاونول ­ها و سایر عناصر مثبتی که حاوی آن است، نقش بسیاری در تقویت روحیه­ شما و مقابله با افسردگی دارد. بدن شما با خوردن شکلات اندورفین و سروتونین ترشح می‌­کند. این دو هورمون باعث می­‌شوند، به طور کلی حالت روحی بهتری داشته باشید و علائم خستگی مزمن با شدت کمتری در شما ظاهر شود. در نتیجه شما استرس و اضطراب کمتری هم دارید.

مصرف شکلات می­تواند تاثیرات گسترده ­ای بر یادگیری و حافظه­ فعال شما داشته باشد. پس از مصرف شکلات، فلاونول به قسمت هیپوکامپ در مغز شما رفته و در آن­ جا جذب می‌­شود. این ماده­ شیمیایی باعث می­‌شود تا جریان خون به سمت مغز افزایش یابد. این مسئله می­تواند تاثیر زیادی بر نورون­ ها و عملکرد آن­‌ها داشته باشد. در این راستا نورون­ های جدید تشکیل می­‌شوند و ارتباطات بین آن­ها بهبود می‌­یابد. هم­چنین فلاونول می­تواند از نورون­ های عصبی در برابر اثر رادیکال­ های آزاد محافظت کند.

مصرف شکلات خصوصا شکلات­ های با درصد کاکائوی بالا، می­تواند بر عملکرد شناختی مغز نیز بسیار موثر باشد. این مسئله به خصوص در سالمندان می­تواند قابل مشاهده باشد. در سنین پیری فرد دچار اختلال حواس می­‌شود و این ماده می­تواند روند تضعیف حافظه را برای سالمندان به سمت کندی ببرد. در تحقیقات به عمل آمده و تصویرهای MRI نیز تاثیر شکلات در بهبود و تقویت حافظه خصوصا در افراد مسن مشهود است.

بیماری‌هایی که باعث فراموشی می‌شوند را شناسایی کنید

فقط زوال عقل یا آلزایمر نیست که باعث از بین رفتن حافظه می‌شود. بسیاری از بیماری‌ها، اختلالات سلامت روان و داروهایی وجود دارند که می‌توانند در حافظه تداخل کنند. در این قسمت برخی از بیماری‌ها و دلایل افت حافظه در سالمندان را ارائه می‌کنیم:

• بیماری‌های قلبی، بیماری‌های قلبی عروقی و عوامل خطر آن از جمله کلسترول بالا و فشار خون بالا با اختلال خفیف شناختی مرتبط است.
• دیابت، مطالعات نشان می‌دهد که سالمندان مبتلا به دیابت، کاهش شناختی به مراتب بیشتر از سالمندانی که از این بیماری رنج نمی‌برند، تجربه می‌کنند.
• عدم تعادل هورمون، زنانی که یائسگی را پشت سر می‌گذارند، غالباً هنگام کاهش استروژن دچار مشکلات حافظه می‌شوند. در مردان، تستوسترون پایین می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. عدم تعادل تیروئید همچنین می‌تواند باعث فراموشی یا سردرگمی شود.
• داروها و دارو‌های بدون نسخه می‌توانند به حافظه و تفکر واضح صدمه وارد کنند. داروهای رایج مانند داروهای سرماخوردگی و حساسیت، داروهای خواب‌آور و داروهای ضد افسردگی می‌توانند عوارضی این چنین داشته باشند، پس بهتر است در مورد عوارض جانبی احتمالی با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.